Ζωοανθρωπονόσοι 2

   Αγαπητοί αναγνώστες στο δεύτερο μέρος του άρθρου μας για τις ζωοανθρωπονόσους θα αναφερθούμε στα πρωτοζωικά, τα παρασιτικά και τα νοσήματα που οφείλονται σε ιούς.

   Τα πρωτόζωα είναι μονοκύτταροι οργανισμοί που παρασιτούν τον άνθρωπο και τα ζωα. Ένας αριθμός εξ αυτών προκαλεί ασθένειες τόσο στα ζωα όσο και στον άνθρωπο. Τα περισσότερα προσβάλλουν νεαρά άτομα ή αυτά που βρίσκονται σε ανοσοκαταστολή, τόσο στα ζώα όσο και στον ανθρωπο. Στην κατηγορία  των πρωτοζωικών ζωοανθρωπονόσων ανήκουν η σπλαχνική λεϊσμανίωση, η τοξοπλάσμωση, η αμοιβάδωση, η τζιαρντίαση, η Αμερικάνικη και η Αφρικανική τρυπανοσωμίαση η κρυπτοσπόρωση και η σαρκοκύστωση.

   Η σπλαχνική λεϊσμανίωση οφείλεται στο πρωτόζωο L. Infantum  που χρειάζεται δυο ξενιστές για να ολοκληρώσει τον βιολογικό του κύκλο, την σκνίπα και τα θηλαστικά (ζωα, άνθρωπος).  Η νόσος είναι ενδημική στις περισσότερες χώρες της μεσογείου, την Ασία , στην Ινδία και το Μπανγκλαντές. Ο άνθρωπος μολύνεται από τσίμπημα μολυσμένης σκνίπας φορέα του παρασίτου.

  Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν υψηλό πυρετο,διόγκωση του σπλήνα και του ήπατος, απώλεια βάρους, βήχα, διάρροια. Τα συμπτώματα αυτά συνήθως παρατηρούνται σε ανοσοκατασταλμένα άτομα ή σε μικρά παιδία. Τα υγιή , ενήλικα άτομα συνήθως περιορίζουν το παράσιτο και σιγά σιγά το εξαλείφουν χωρίς την εμφάνιση συμπτωμάτων. Υπάρχουν διάφορα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία της νόσου τόσο στον άνθρωπο όσο και στο σκύλο αλλά η διάρκεια της θεραπείας είναι μακροχρόνια

   Η τοξοπλάσμωση είναι μια νόσος που οφείλεται στο πρωτόζωο T.gondi, που παρασιτεί το έντερο της γάτας στην οποία προκαλεί διαφόρου βαθμού διάρροια ιδίως στην νεαρή ηλικία. Ο άνθρωπος και τα υπόλοιπα ζώα είναι ενδιάμεσοι ξενιστές του παρασίτου και μολύνονται με την κατάποση ώριμων ωοκύστεων του παρασίτου συνήθως με την τροφή ή το νερό. Οι ωοκύστεις αποβάλλονται από την γάτα κατά την διάρκεια της οξείας φάσης της νόσου, συνήθως 2-14 μέρες και συνήθως σε νεαρή ηλικία, μετά από αυτή την φάση η γάτα αποκτά ανοσία στο παράσιτο και δεν αποβάλλει ξανά κύστες. Στο εξωτερικό περιβάλλον οι κύστες παραμένουν 7 μέρες μέσα στα κόπρανα για αν ωριμάσουν και να περάσουν στην μολύνουσα μορφή. Ο άνθρωπος και τα ζώα θα μολυνθούν όταν καταπιούν τις κύστες σε αυτό το στάδιο της ωρίμανσης. Στο έντερου του ανθρώπου και των άλλων ζώων από τις κύστες βγαίνουν οι ταχυζωίτες οι οποίοι με την λέμφο διασπείρονται σε όλο τον οργανισμό όπου λόγω της ανοσολογικής αντίδρασης του οργανισμού απομονώνονται σε κύστες και μπορούν να μείνουν εκει για όλη την διάρκεια ζωής του ξενιστή.

   Τα συμπτώματα χωρίζονται σε εκείνα της επίκτητης μορφής και σε αυτά της συγγενούς. Στην επίκτητη μορφή συνήθως παρατηρείται λεμφαδενίτιδα, μυαλγίες , κακουχία και καφαλαγία. Σε ανοσοκατεσταλμέμα άτομα παρουσιάζεται η οξεία μορφή της νόσου με υψηλό πυρετό, εξάνθημα , ρίγη και συμπτώματα από την προσβολ΄η του κεντρικού νευρικού συστήματος. Στην συγγενή τοξοπλάσμωση παρατησούνται προσβολή του εγκεφάλου και των οφθαλμών του εμβρύου ενώ μπορεί να εμφανιστούν και ψυχοκινητικές διαταραχες.

  Η θεραπεία στον άνθρωπο συνίσταται στην χορήγηση διάφορων φαρμακευτικών ουσιών που αναστέλλουν την ανάπτυξη του παρασίτου

   Από τις υπόλοιπες ασθένειες που προκαλούνται από πρωτόζωα δεν απατούνται συχνά στην Ελλάδα εκτός από την Τζιαρντίωση που μπορεί να προκαλέσει εντερικές διαταραχες και ο άνθρωπος μολύνεται από μολυσμένη τροφή ή νερό με  παράσιτα.

   Ένα άλλο κεφάλαιο στις ζωοανθρωπονόσους είναι αυτό των ασθενειών που προκαλούνται από τα παράσιτα. Η πιο συχνή και σημαντική παρασίτωση είναι η υδατίδωση ή Εχινοκοκκίαση που προκαλείται από το παράσιτο (ταινία) Echinococcus granulosus  και σπανιότερα στον Echinococcus multilocularis .

   Ο τελικός ξενιστής του παρασίτου είναι ο σκύλος και τα άγρια κυνοείδη. Το ενήλικο παράσιτο ζει στο έντερο του τελικού ξενιστή και αποτελείται από 3 κομμάτια( προγλωτίδες) , το τελευταίο περιέχει τα αυγά τα οποία διασπείρονται στο εξωτερικό περιβάλλον με τα κόπρανα του σκύλου. Ο άνθρωπος και τα άλλα ζωα που είναι οι ενδιάμεσοι ξενιστές καταπίνουν τα αυγά με την μολυσμένη τροφή και στο έντερο τους απελευθερώνεται το ενδιάμεσο στάδιο του παρασίτου το οποίο διαπερνά το τοίχωμα του εντέρου και πηγαίνει στο συκώτι και τον πνεύμονα όπου και σχηματίζει κύστες.

   Ο άνθρωπος μολύνεται είτε απευθείας με αυγά από τον σκύλο, είτε κυρίως με την κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων όπως λαχανικά και φρούτα και πίνοντας μολυσμένο νερό με αυγά του παρασίτου. Η περίοδος επώασης είναι αρκετά μεγάλη στον άνθρωπο, από 12 μήνες εως αρκετά χρόνια. Τα συμπτώματα εξαρτώνται από το όργανο που έχει πάθει προσβληθεί, αν και οι περισσότερες κύστες ανιχνεύονται εντελώς τυχαία σε κάποιο προγραμματισμένο έλεγχο με ακτινογραφίες ή υπέρηχο καθώς τις περισσότερες φορές δεν παρουσιάζονται συμπτώματα. Αν η κύστη βρίσκεται στους πνεύμονες μπορεί να παρουσιαστούν θωρακικός πόνος, βήχας, ταχύπνοια, αιμόπτυση και ταχυκαρδία. Αν η κύστη εντοπίζεται στο συκώτι έχουμε κοιλιακό πόνο, έμφραξη των χοληφόρων αγγείων, ίκτερος . Εάν εντοπίζεται στον εγκέφαλο τότε έχουμε νευρικά συμπτώματα.

   Η θεραπεία είναι χειρουργική ενώ μεγάλο ρόλο παίζει η πρόληψη. Αυτή γίνεται με τακτικό αποπαρασιτισμό των σκύλων που ζουν κοντά ή μέσα στο σπίτι, καλο πλύσιμο των τροφίμων  που καταναλώνονται ωμά, χρησιμοποίηση γαντιών όταν κάνουμε εργασίες στον κήπο καλο πλύσιμο πριν το φαγητο.

   Άλλες παρασιτώσεις είναι η τοξοκάρωση, η ασκαριδίαση, η ταινίαση που προκαλούν κατά κύριο λόγο εντερικές και πνευμονικές διαταραχές. Ο άνθρωπος σε αυτές τις περιπτώσεις μολύνεται με την τροφή με αυγά των παρασίτων και η θεραπεία περιλαμβάνει την χορήγηση ουσιών που σκοτώνουν τα συγκεκριμένα είδη παρασίτων. Σημαντικό ρόλο και εδώ παίζουν τα προληπτικά μέτρα όπως αναφέραμε παραπάνω.

   Μια άλλη κατηγορία ζωοανθρωπονόσων είναι οι μυκητιάσεις. Από αυτές περισσότερο ενδιαφέρουν οι δερματοφυτιάσεις που προκαλούνται από μύκητες που προσβάλλον τους κερατοποιημένους ιστούς του σώματος ( τρίχες, νύχια και δέρμα). Αυτοί οι μύκητες χωρίζονται σε ζωόφιλους που βρίσκονται στα ζώα και γαιόφιλους που βρίσκονται στο έδαφος. Ο άνθρωπος μολύνεται είτε από επαφή με μολυσμένα ζωα είτε από μολυσμένα εδάφη.

   Στον άνθρωπο οι αλλοιώσεις εντοπίζονται συνήθως στο κεφάλι όπου  υπάρχουν εστίες αλωπεκίας με  ερυθρότητα και πιτυρίδα , ενώ στο δέρμα εμφανίζεται ως  κόκκινες κηλίδες. Πιο εύκολα προσβάλλονται παιδία και ανοσοκατασταλμένα άτομα. Η θεραπεία συνήθως είναι τοπική και σε περίπτωση που έχουν προσβληθεί νύχια ή οι αλλοιώσεις είναι εκτεταμένες τότε χορηγούνται και αντιμυκητιακά και από το στόμα.

   Άλλες μυκητιάσεις είναι η ασπεργίλωση που συνήθως προκαλεί αλλοιώσεις στους πνεύμονες, η ιστοπλάσμωση που προσβάλλει συνήθως ασθενείς με AIDS προκαλώντας τους σοβαρή πνευμονία και η κρυπτοκόκκωση που προκαλεί μηνιγγίτιδες

   Από τα ιογενή νοσήματα αυτά που μας ενδιαφέρουν περισσότερο είναι η λύσσα, η γρίπη των πτηνών και των χοίρων, ο αφθώδης πυρετός, η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών και η νόσος scrapie των προβάτων.

   Η λύσσα είναι μια ιογεννής ασθένεια του ανθρώπου και των ζώων η οποία είναι θανατηφόρος. Υπολογίζεται ότι 40-50,000 άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας της σε όλον τον κόσμο.  Η μόλυνση γίνεται με ενοφθαλμισμό του ιού στον ανθρωπο μετά από δάγκωμα είτε από λυσσασμένα κατοικίδια είτε άγρια ζώα και σπανιότερα με επαφή με μολυσμένο υλικό. Η περίοδος επώασης της ασθένειας  είναι στον άνθρωπο από 14 μέρες εως 3 χρόνια. Τα συμπτώματα της λύσσας είναι παρόμοια στον ανθρωπο και τα ζωα και οφείλονται στην αιφνίδια και ταχέως επιδεινούμενη εγκεφαλίτιδα που προκαλεί ο ιός. Σε πρώτη φάση παρατηρούνται κνησμός και πόνος στο σημείο του δαγκώματος και ακολουθεί η φάση της υπερδιέγερσης με σπασμούς των άκρων και υπεραισθησία.

   Θεραπεία όταν εμφανιστούν τα συμπτώματα δεν υπάρχει, όταν ο άνθρωπος δαγκωθεί από ζώο ύποπτο για λύσσα τότε χορηγείται ανθρώπινη ανοσοσφαιρίνη κατά του ιού και γίνονται 5 δόσεις εμβολίου ενδομυϊκά.

   Για την γρίπη των πτηνών και του χοίρου έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενα άρθρα μας.

    Μια άλλη ασθένεια που προκαλείται από ιούς και έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια είναι οι σπογγώδεις εγκεφαλοπάθειες. Αυτές οι εγκεφαλοπάθειες προσβάλλουν τον άνθρωπο αλλά και διάφορα είδη ζώων και έχουν παρόμοια ιστολογική εικόνα. Στα βοοειδή είναι η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών(BSE) και στα πρόβατα η νόσος scrapie. Οφείλονται σε μια μη φυσιολογική πρωτεΐνη prion . στον άνθρωπο η μετάδοση των σπογγιόμορφων εγκεφαλοπαθειών έχει συσχετιστεί με την κατανάλωση μολυσμένου κρέατος βοοειδών καθώς και με εγκέφαλο προβάτων. Ο χρόνος επώασης είναι αρκετά μεγάλος δεν έχει διευκρινιστεί ακόμη και συνήθως εμφανίζεται σε μεσήλικα και ηλικιωμένα άτομα και παρουσιάζουν διαταραχές της αισθητικότητας και του ύπνου και αργότερα μυοκλονίες και τελικά πέφτουν σε κώμα. Θεραπεία δεν υπάρχει και θα πρέπει να ελέγχονται τα κοπάδια ώστε όσα ζώα είναι άρρωστα με τις παραπάνω ασθένειες να θανατώνονται και το κρέας να καταστρέφεται για να μην περάσει στην ανθρώπινη κατανάλωση.